SPECIAALBIER VOOR BEGINNERS

Speciaalbier is al het bier wat niet onder 'regulier en normaal' bier valt, ook wel Pils genoemd.

Maar zo voor de hand liggend is het bovenstaande antwoord helemaal niet meer.
De meeste bierdrinkers omschrijven Pils namelijk (onterecht) als 'regulier, normaal en gewoon bier', maar met de opkomst van ambachtelijk gebrouwen Craft Pils, lijkt die vlieger ook niet meer op te gaan.

Een andere definitie van speciaalbier is daarom ook wel eens:
Bier met een smaakje.

De ene bierdrinker drinkt het liefste een klassieke Belgische Tripel en de andere de nieuwste van de nieuwste Barrel Aged stout. Beide is Speciaalbier, maar misschien niet voor beide bierdrinkers speciaal bier. Bier is net zo speciaal als je het zelf weet te maken. 

Helaas is het er ingeslopen dat men binnen de bierwereld alleen spreekt van Speciaalbier wanneer het gaat om bierstijlen die géén Pils zijn. Onterecht eigenlijk, want een kwalitatief goede Pils is soms moeilijker om te maken dan een dertien-in-een-dozijn IPA of Stout. Het komt namelijk volledig aan op kleine smaaknuances, de beste ingrediënten en volledige beheersing van het brouwproces.

En we kunnen lacherig doen om 's Neerlands grootste pilsboeren, maar dag in dag uit exact dezelfde hoge kwaliteit leveren is ingewikkelder dan iedere keer iets nieuws uitbrengen zonder smaakreferentie. Dat gezegd hebbende is Pils gewoon een bierstijl zoals ieder ander, en iedere bierstijl heeft nou eenmaal zijn hoog- en laagvliegers. Bier is er dus in alle soorten, maten en vooral smaken. En al het bier is dus speciaal.

Nederland paste oorspronkelijk als bierland met gemak in het zelfde rijtje als België, Duitsland of Engeland. Sterker nog, Nederland had een rijke biergeschiedenis en was een van de voorlopers op het gebied van ingrediënten en bierstijlen. Hele streken leefden van de grote Nederlandse bierexport.

Helaas zorgde de industrialisatie in de 20e eeuw voor de opmars van in grote hoeveelheden gebrouwen fabriekspils, met een gigantische kaalslag tot gevolg. Waar voorheen bijna iedere stad of dorp een eigen brouwerij had liep tot in de jaren '80 de teller met een rap tempo terug tot het dieptepunt van 17 brouwerijen. Voor speciaalbieren kon er alleen nog gegrepen worden naar het diverse Belgische aanbod of een enkeling die zich er toch aan waagde.

Gelukkig ontstond er rond de eeuwwisseling een verschuiving naar speciaalbier, (her)ontdekte de Nederlandse bierliefhebber de uitgesproken bierstijlen van voorheen en sinds 2012 schieten de nieuwe brouwerijen als paddenstoelen uit de grond. De hele bierbeleving veranderde en de voorkeur ging uit naar kwaliteit, smaak en ambacht. Met een indrukwekkend aantal van meer dan 700 brouwerijen tot gevolg!

Waar sinds de jaren '90 vooral de bekendere Belgische bierstijlen zoals Blond, Dubbel en Tripel aan een ware opmars (of beter gezegd revival) zijn begonnen, zijn de laatste jaren ook de voorheen in Nederland onbekendere bierstijlen zoals Stout of IPA niet meer uit de schappen weg te denken.

Ook Fruitbier, Witbier en zelfs bieren van wilde vergisting vinden gretig aftrek in een bierwereld die zich steeds meer richt op persoonlijke smaak, keuzevrijheid, kwaliteit, en de creativiteit van de brouwer.

Alle soorten bier benoemen is eigenlijk onbegonnen werk. Vooral wanneer je je beseft dat je binnen een bierstijl alsnog oneindig kunt variëren met mout-, hop-, en gistsoorten en op welke wijze je ze gebruikt. Om het toch nog overzichtelijk te houden zijn de belangrijkste biersoorten en substijlen in een handig Biersoorten-overzicht geplaatst.

Sinds de Nederlandse biermarkt in 1980 het dieptepunt bereikte van 16 (voornamelijk pils-) brouwerijen en merken, en je voor wat specialer bier aangewezen was op Belgische of Duitse bieren is er gelukkig veel veranderd. Verschillende (nieuwe) brouwerijen stortten zich vol overgave op oude recepten of uit het buitenland afkomstige bierstijlen.

En zonder het juk van een echte biercultuur transformeerde het Nederlandse bierlandschap in rap tempo naar een van de voorlopers op het gebied van innovatie en creativiteit.

Aanjagers van deze ontwikkeling zoals Jopen, De Molen en 't Uiltje maakten het pad vrij voor kleinere brouwerijen en merken. Met tot gevolg dat bijna iedere woonplaats weer een eigen lokale brouwerij heeft en het aantal brouwerijen in Nederland gestegen is tot meer dan 700 stuks.

Tja, wanneer eigenlijk niet? Waar je jezelf voorheen gelukkig mocht prijzen wanneer je een Belgische klassieker op de bierkaart trof, lijkt het aanbod speciaalbieren tegenwoordig oneindig. 

In cafés, slijterijen, de bioscoop, tijdens concerten, naast culinaire pareltjes in hoog aangeschreven restaurants en zélfs op die saaie verjaardag van die oom die vroeger alleen fabriekspils op zijn verjaardag schonk. Overal zie je de mooiste speciaalbieren op tafel komen. En dat is wat mij betreft een geweldig goede ontwikkeling!

Kort gezegd is Pils altijd bier, maar niet ieder bier is Pils.

Tegenwoordig wordt vaak het onderscheid gemaakt tussen speciaalbier en Pils of Pilsener. Pils wordt hierbij (onterecht) weggezet als 'gewoon bier', een tikje saai en eigenlijk alleen gedronken in grote hoeveelheden. Zonde eigenlijk, want Pils is niet meer dan gewoon één van de vele biersoorten. 

En met de opkomst van ambachtelijk gebrouwen Craft Pils lijken bierliefhebbers het veelzijdige en dorstlessende karakter van deze bierstijl weer te kunnen waarderen.

Binnen de bierwereld wordt Speciaalbier en Craftbier (of craftbeer) vaak door elkaar heen gebruikt. En doordat Pils door veel bierdrinkers oneerbiedig als ''gewoon bier'' wordt beschouwd, vallen alle andere bierstijlen al snel onder Speciaalbier.

Toch is Speciaalbier niet automatisch hetzelfde als Craftbier (of craftbeer). Craftbier is namelijk met ambacht gebrouwen bier, wat niet automatisch opgaat voor alle speciaalbieren (waarvan een groot deel uit grote brouwfabrieken komt). Daarnaast zijn er, door de snelle opmars van Speciaalbier, veel oorspronkelijke Craftbier brouwerijen zo gegroeid dat ze eigenlijk ook nog moeilijk klein en ambachtelijk te noemen zijn.

De meest gangbare Engelse vertaling voor Speciaalbier is Craftbeer. 

Helaas brengt deze vertaling direct verwarring met zich mee. Letterlijk vertaald is ''Craft'' in het Nederlands namelijk ''ambacht'', toch is lang niet alles wat wij in Nederland als Speciaalbier beschouwen (alles wat géén Pils is) echt ambacht, maar ook afkomstig van grote brouwfabrieken. Daarnaast bestaan er tegenwoordig ook steeds meer kleine brouwerijen die hun brouwkunsten etaleren met kwalitatief hoogstaande Craft Pils. Snap jij het nog?

Veel Speciaalbier wordt op kleine schaal gebrouwen. Daarnaast is een groot deel van de werkzaamheden ook gewoon ouderwets handwerk. De ingrediënten bepalen de uitgesproken smaken en hier wordt, in tegenstelling tot bij veel grotere brouwerijen, vaak niet op bespaard. Kwaliteit en smaakbeleving zijn namelijk leidend.

Daarnaast is de in verhouding veel gebruikte hop het meest prijzig. Ook het aanbod aan kwalitatief hoogwaardige bieren uit het buitenland is aan een flinke opmars bezig, en helaas zijn de kosten van het importeren aan de hoge kant. Je kunt dus stellen dat speciaalbier niet altijd duur is, maar door diverse redenen soms wel wat meer kan kosten.

Ben je nieuw in de wereld van speciaalbier? Dan is de keuze reuze, maar zie je wellicht door de bomen het bos niet meer. Geen paniek. Wij helpen je!

Wanneer je het juiste bier zoekt kan het huidige aanbod speciaalbier overweldigend zijn. Wat betekent IPA? Hoe smaakt Stout? Is er verschil tussen Witbier en Weizen? Waar moet je beginnen? 

Het is belangrijk om bewust te raken van wat je lekker vindt. Of misschien nog veel belangrijker; wat je niet lekker vindt in een bier! 

Wanneer jouw voorkeur uitgaat naar lichte, subtielere bieren zou je kunnen beginnen met mooie Blond bieren, Wit, Weizen of een drogere Saison.
Houd je van meer uitgesproken smaken en een verwarmend alcoholpercentage dan zijn Barley Wines, Quadrupels of Tripels een goede optie. Liefhebbers van hoppige bieren kunnen zich tegenwoordig laven aan een gigantisch aanbod kneiter bittere of tropische IPA's in alle soorten en maten. Of misschien geniet je enorm van Fruitbier? 

Kortom, door de oneindige mogelijkheid te spelen met verschillende mout-, hop- en gistsoorten is het haast onmogelijk dat er niet minstens één bier of bierstijl is die binnen je straatje past. Je moet hem alleen eerst zelf vinden!

Een veelvoorkomende uitspraak is helaas nog steeds: ''Ik lust geen bier!''.

Dit misverstand ontstaat vaak doordat de meeste niet-bierdrinkers de bierstijl Pils als referentie zien. Ooit mee in aanraking gekomen uit de fles op de verjaardag van de buurman, of als dorstlesser op een festival en het liefst uit een plastic beker. Doodgeslagen, lauw en bitter. Dat zou iedere aspirant bierliefhebber inderdaad afschrikken.

Toegegeven, smaak is persoonlijk. En ondanks dat een vers getapt glas Pils erg dorstlessend is, kan de karakteristieke bittere smaak je ook gewoon tegenstaan. Toch is het door de oneindige mogelijkheid te spelen met verschillende mout-, hop- en gistsoorten haast onmogelijk dat er niet minstens één bier of bierstijl is die binnen je straatje past.

Pils is gelukkig maar één van de vele bierstijlen die er tegenwoordig te verkrijgen is. Dus het is een kwestie van ontdekken welk smaakprofiel er beter bij jouw persoonlijke voorkeur past.

De eerste logische stap vanuit Pils zou Blond bier zijn. Blond bieren zijn toegankelijker en zoeter dan Pils, wat de bittere smaak van hop goed weet te verbloemen. Voor een iets uitgesprokener kruidig karakter (en hoger alcoholpercentage) zou een Tripel een mooie bierstijl zijn. Naast Blond en Tripel is Weizen een geweldig doordrinkbare bierstijl met een stevige body en een afdronk die door de typische Weizengist doet denken aan snoepbanaantjes. Een andere toegankelijke bierstijl, Saison, heeft nou juist een droge afdronk. Dit maakt een Saison ideaal voor liefhebbers van droge witte wijn.

Dit smaakprofiel is ideaal wanneer iemands voorkeur uitgaat naar krachtige en uitgesproken smaken. Het zoete karakter met tonen van gedroogd fruit, rozijnen en chocolade van Dubbel en een stapje complexer (en zwaarder) een Quadrupel of Barley Wine. Liefhebbers van sterke koffie en pure chocolade kunnen zich uitleven met de karakteristieke smaak van Porter en Stout. Vooral in de laatste twee bierstijlen lijkt de variatie op het moment oneindig te zijn. 

Naast licht, subtiel, intens en complex bier is er nog een enorme wereld te ontdekken met een fruitige of hoppige toets. Er is Fruitbier waar daadwerkelijk een hoeveelheid fruit (of fruitconcentraat) is toegevoegd aan het brouwsel. In veel gevallen betreft dit kersen/krieken bier, maar er is tegenwoordig ook bier met framboos, mango, perzik, appel of zelfs passievrucht. Fruitbieren kunnen zowel zoet als (licht-)zuur zijn, afhankelijk van het basisbier.

Als laatste is er nog een enorm aanbod aan bieren die hun smaak sterk laten afhangen van hun hoppige karakter. De India Pale Ale, of IPA voor vrienden. En wie denkt dat IPA's altijd bitter zijn komt bedrogen uit. Er zijn namelijk maar weinig bierstijlen die zo uiteenlopend kunnen zijn als een IPA. Door te spelen met bitter- of aromahoppen is er een spectrum te ontdekken tussen keihard harsig bitter of zo tropisch fruit-achtig als dubbeldrank. En met keuze uit DIPA, TIPA, WIPA, NEIPA of Black IPA is er ook nog veel te ontdekken in zoet- en moutigheid. Zeker de moeite waard dus.

Ondanks dat je ziet dat vrouwen vaker kiezen voor lichte, zoete of fruitige bieren, wil dit niet zeggen dat er daadwerkelijk onderscheid gemaakt kan worden tussen typisch mannen- of vrouwenbier.

Sterker nog, persoonlijk denk ik dat dit komt doordat bier liefhebbende vrouwen zich eindelijk door het onzinnige bier-is-voor-mannen stigma hebben weten te bikkelen en die stijlen nou eenmaal het meest toegankelijk zijn om de bierwereld te leren kennen. Maar goed, ik ben een man. Dus dat is hooguit een aanname.

Frouke van Loo; Bierkenner én oprichter van Beer For Girls gaf eerder al aan dat het klaar moest zijn deze tweedeling.

Dus of je nou als vrouw enorm kunt genieten van heftig dikke stouts of als ultieme machoman van mierzoete fruitbieren; lekker doen! 

De term vrouwenbier gaan we nóóit meer gebruiken. Afgesproken?!

Graan, hop en water wat na vergisting (en heel veel aandacht) in een smaakvol product samenkomt. Speciaalbier is eigenlijk altijd bijzonder. Maar er zijn er altijd een aantal die net iets specialer zijn dan de rest. 

De meest bekende is waarschijnlijk de wereldwijd vermaarde Trappistenbrouwerij Westvleteren. Het pronkjuweel van de brouwerij, de XII, is al verscheidende keren  uitgeroepen tot 'Beste bier ter wereld'. Helaas is het bier ontzettend moeilijk om te verkrijgen. Je moet je telefonisch of via de website op naam (en kenteken) voor een tijdslot inschrijven. Om vervolgens bij de Abdij tegen de Franse grens maximaal twee kratten te mogen kopen. Het bier is voor sommigen zelfs zo moeilijk te verkrijgen dat er ooit een fles voor €3000,- is verkocht aan iemand uit Dubai! Gelukkig ken jij een adres waar je zonder gedoe ook een paar losse flessen kunt kopen. Hoe wij er aan komen? Laten we het er op houden dat we een mannetje kennen, die een mannetje kent die weer een mannetje kent.

Een geoxideerd bier is voor menig bierbrouwer een ware nachtmerrie. De Italiaanse biertovenaar Teo Musso heeft het oxideren echter tot een kunst verheven in de gelimiteerde Xyauyu-serie. Deze juweeltjes zijn een resultaat van jarenlang experimenteren met vat- en houtrijping, fermentatietechnieken en macro-oxidatie. De complexe smaken en het gebruik van speciale kruiden zorgen er voor dat de op likeur lijkende bieren eigenlijk niet in een stijl te vangen zijn. Geen wonder dat deze bieren (met hun authentieke houten kistjes) de wereld over gaan en worden gewaardeerd door vooraanstaande sommeliers en bierliefhebbers. 

Misschien niet helemaal eerlijk omdat Schramm's Mede (Mead) maakt in plaats van bier. Of om nog exacter te zijn; Melomel. Melomel is een alcoholische drank die wordt gemaakt door honing, water en fruit te laten vergisten. Dit resulteert in een zoete honingwijn met smaakvolle fruitsmaken. Wat Schramm's hierin extra bijzonder maakt is dat ze hierin al jarenlang tot de aller beste ter wereld worden geschaard. Tot voor kort verkreeg je deze mede's alleen maar wanneer je een Amerikaan zo gek kreeg om voor veel geld zijn fles af te staan en naar Europa te verschepen. Tegenwoordig zie je ze gelukkig druppelsgewijs de Nederlandse markt op komen.

Er zijn ontelbaar veel verhalen te vinden over bieren en brouwerijen. Het ene verhaal is zelfs nog indrukwekkender dan het ander. Denk bijvoorbeeld maar eens aan de volgende indrukwekkende verhalen wanneer je de volgende keer een keuze moet maken tussen 1400 verschillende speciaalbieren.

Het Amsterdamse 7 Deugden is naast goede bierbrouwerij vooral ook een sociale onderneming. Zowel tijdens het brouwproces, in het proeflokaal, als in de winkel creëren zij uitdagende werkplekken voor mensen met een (lichte) handicap en/of afstand tot de arbeidsmarkt. Naast het sociale aspect is 7 Deugden ook enorm maatschappelijk betrokken en brouwen ze voor de Amsterdam Gay Pride jaarlijks het toepasselijke bier Gember+Neutraal.

Het verhaal van de in 2016 opgerichte Bird brewery lijkt in eerste instantie niet heel spannend. Maar schijn bedriegt! Want wat de grappige verwijzingen naar vogelsoorten al doet vermoeden is dat beide brouwers gigantische natuurliefhebbers zijn. Om de gebalanceerde bieren zoveel mogelijk CO2-neutraal te brouwen zijn er al meer dan 50.000 bomen gepland. En alsof het nog niet duurzaam genoeg is doneert Bird Brewery per liter bier 6 liter schoon drinkwater aan ontwikkelingslanden. 

Wanneer je denkt dat het verhaal van Bird Brewery indrukwekkend is, doet het Schotse Brewdog het dunnetjes over door als eerste brouwerij (inclusief pubs) volledig CO2-neutraal te zijn. Vanuit hun eigen filosofie: ''Our carbon. Our problem'' doen ze er nog een 'schepje' bovenop met de start van project Lost Forest. Waarvoor ze een gigantisch stuk ontbost turfgebied hebben opgekocht van 3760 hectare om miljoenen bomen te planten zodat de uitstoot zelfs dubbel is gecompenseerd. Om je een beeld te schetsen hoe groot dit is moet je een gebied voorstellen wat zo groot is als 7530 voetbalvelden of het hele eiland Sint Maarten!

Wil je weten welk glas je nu speciaal kan gebruiken bij een bier? Of op welke temperatuur je een speciaalbier moet drinken. Mr. Hop legt het je uit!

Laat ik vooropstellen dat ik een voorstander ben van het direct drinken van bier. De brouwer heeft niet voor niets na een lang brouw-, en gistingsproces de keuze gemaakt om een bier op een bepaald moment op de markt te brengen.

Daarnaast legt het meeste Speciaalbier al een lange weg af via distributie, leveranciers, slijterijen en pakketdienst voor deze überhaupt in jouw handen terecht is gekomen.

Gelukkig kan het geen kwaad dat een bier, onder de juiste omstandigheden, toch even moet wachten voor het geschonken wordt. Bewaar deze bieren zoveel mogelijk bij een constante koele (dus niet koude) temperatuur en altijd uit het licht. 

Bij Speciaalbier wat het moet hebben van het hop-karakter is het aan te raden om deze zo vers mogelijk te drinken. Donkere bieren met een hoog alcoholpercentage of Geuzes daarentegen zijn nou juist weer geschikt om langer te laten rijpen.

De wijze heren zijn er nog niet over uit of je bier nu beter staand of liggend kunt bewaren. En een eenduidig antwoord zul je online ook niet vinden. 

Ik houd zelf de volgende stelregel aan; Kurk = liggend en Kroonkurk = staand.

Door een fles met kroonkurk staand te bewaren voorkom je dat het bier tegen de kroonkurk aan komt. Deze is namelijk van metaal, en metaal en vocht gaan niet bepaald goed samen, waardoor naarmate je het bier lang laat rijpen de dop gaat roesten en er zuurstof bij het bier kan komen. Bij een fles met een kurk wil je precies het tegenovergestelde; een vochtige kurk blijft vochtig blijven waardoor deze niet uitdroogt en poreus wordt. Een groot nadeel is alleen wel dat het oppervlakte van het bier dat in contact staat met de zuurstof in de fles weer groter is dan wanneer je hem rechtop zet.

Meer info over speciaalbier bewaren!

Voor ieder type bier bestaat er een eigen type bierglas. Dit is afhankelijk van de smaak of beleving wat een biersoort typeert.

Zo drink je Pilsener het best uit een vaasje, donkere en aromatische bieren uit een bokaal en Weizen bier uit een typisch weizenglas. Daarnaast heeft bijna ieder groot biermerk ook nog eens zijn eigen glas.

De gulden middenweg? Een wijnglas! Gezien de taps toelopende rand houdt het de aroma’s goed vast en is er ruimte voor een stevige schuimkraag. Daarnaast is het handig om door het glas bij het voetje of bol vast te houden op een temperatuur te houden of op te warmen.

Het echte werk! Als eerste kijk je naar een bier. Probeer de kleur te omschrijven en of het bier helder is, mistig of troebel. Hoe vind je de schuimkraag? Is deze stevig of bevat deze grote bellen? Door te kijken naar het bier kun je ook vaak bepalen of het glas wel of niet goed schoon is.

De tweede stap is het ruiken. Wals het bier een beetje. Hierdoor komen veel aroma’s vrij die een bier zijn typerende geur geeft. Ook hier is het van belang te omschrijven wat je ruikt. Ruikt het bier naar citrus door de hopsoorten, is het dan sinaasappel of grapefruit? Probeer te verwoorden waar de zoete geur je aan doet denken of wie weet vind je tonen van bijvoorbeeld chocolade terug. Wist je trouwens dat je met beide kanten van je neus andere geuren op kunt pikken? Probeer maar eens te wisselen van kant.

Als laatste proef je het bier. Begin met een kleine slok en slik deze door. Neem hierna een flink slok en laat deze heel even rondgaan in je mond. Hierdoor warmt het bier wat op en komt er veel smaak vrij. Probeer om de smaken die je proeft te vergelijken met hetgeen wat je hiervoor ook geroken hebt.

Ook het mondgevoel komt nu om de hoek kijken. Is het bier zoet en plakkerig of heel droog? Blijft de bitterheid lang hangen? Voelt het bier dik aan of nou juist waterig? Krijg je er een alcoholisch of verwarmend gevoel bij?