"Oei, dit biertje is over de datum…. weggooien dan maar?" Wacht! Niet zo snel. De datum op een bierblik zegt minder dan je denkt. In deze blog duiken we in de wereld van THT-datums, botteldatums en hoe je zelf kunt bepalen of dat IPA’tje nog prima te drinken is. Plus: waarom jij slim kunt besparen met bier dat ‘technisch gezien’ over de datum is.
Op vrijwel alle bieren, in blik en in fles, staat een datum. Soms is dat de datum dat de blikken zijn afgevuld en op andere bieren staat een houdbaarheidsdatum zoals een THT (tenminste houdbaar tot) of Best Before.
Over de verschillende data gaan er nogal wat vragen rond. Wat het precies betekent bijvoorbeeld, of dat je je bier direct moet weggooien als het ‘over de datum’ is (spoiler: nee).
Lees vooral verder voor de antwoorden op de meest gestelde vragen. Eerst even wat korte punten voordat we wat meer de diepte in gaan:
De THT-datum is een kwaliteitsgarantie gegeven door de brouwer, geen uiterste houdbaarheid.
Een bier na de THT-datum bederft niet. De smaak, geur en kleur kunnen wel veranderen.
In de Europese Unie moet er een THT-datum op een bier staan. Na die datum mag het bier nog altijd verkocht worden.
Brouwerijen buiten de EU zetten vaak een bottle, of can-date op de bieren. Zij vertrouwen op de eigen inschatting van de consument.
Sommige bieren worden alleen maar beter nadat de THT is gepasseerd.
Over het algemeen zijn lichtgekleurde bieren het lekkerst wanneer ze vers zijn en blijven donkere bieren een langere tijd op hun top.
Bij Mr. Hop geven we een korting op bieren die nog steeds lekker, maar wel over de houdbaarheidsdatum zijn.
In 2000 is in de EU ingevoerd dat op ieder bier een houdbaarheidsdatum moet staan. Die datum wordt door de brouwers zelf bepaald en is dus meer een kwaliteitsgarantie dan een veiligheidswaarschuwing. Als het goed is smaakt het bier tot de aangegeven datum zoals de brouwer bedoeld heeft. Na die aangegeven datum mogen alle bieren nog wel verkocht worden. De houdbaarheidsdatum die brouwers op de bieren zetten bepalen ze zelf. Tot deze datum zouden de bieren dus moeten smaken zoals de brouwer dat bedoeld heeft.
Buiten de EU is een datum niet verplicht, vaak zetten de brouwers dan wel een canning-, of bottle-date op de bieren. Zij laten de bierliefhebber zelf inschatten tot wanneer de kwaliteit nog goed is. Bij IPA’s wordt meestal zo’n 6 tot 12 maanden na het bottelen aangehouden. Uit ervaring blijkt wel dat de meeste bieren nog veel langer lekker zijn dan je in eerste instantie zou verwachten. Dat is maar goed ook, want bieren van Amerikaanse brouwerijen krijgen wij vrijwel altijd pas een paar maanden na canning date binnen.
Bier bederft niet, de smaak verandert
Wanneer je een bier drinkt dat over de aangegeven houdbaarheidsdatum is, zul je niet ziek worden. Het kan namelijk niet bederven. Zeker niet wanneer het op een donkere koele plek is bewaard. De smaak, geur en kleur van het bier kunnen allemaal wel veranderen. Bij verschillende bieren zorgen die smaakveranderingen er juist voor dat het beter gaat smaken.
Veruit de meeste bieren met een korte houdbaarheidsdatum zijn IPA’s. Deze soort werd vroeger gemaakt om heel lang te kunnen bewaren en dat werd met een grotere hoeveelheid hop mogelijk. De IPA’s die tegenwoordig op de markt komen staan nog steeds bekend om de duidelijk aanwezige hopsoorten, maar de brouwers hebben het liefst dat de bieren zo snel mogelijk gedronken worden. Wanneer je het bier relatief snel na de bottle/canning datum drinkt, smaakt het namelijk precies zoals de brouwer bedoeld heeft.
Als je het langer laat staan kan er bijvoorbeeld wat verzuring optreden, of gaan de hopsoorten wat minder prominent smaken. Tegenwoordig worden veel bieren, ook zeker IPA’s, aangevuld met additieven zoals lactose. Die additieven kunnen op den duur ook anders gaan smaken. Vaak is het dan ook dat bieren zonder additieven langer goed van smaak blijven.
Blik vs. Fles
Naast de invloed van de tijd, is ook de manier waarop het bier verpakt is van belang bij mogelijke smaakveranderingen. Alle bieren die nog moeten nagisten zijn afgevuld op een fles. In blik kan dat namelijk niet gebeuren, de druk die daardoor zou komen kunnen blikken niet aan. Dat is ook de reden dat verschillende zuur- en fruitbieren met bakken vers fruit door iets te veel zonlicht en warmte kunnen ploffen. De inhoud zet zich uit en moet ergens een uitgang vinden.
Bieren waar de brouwers graag een smaakverandering zien na het bottelen zitten dus vrijwel altijd in een fles. Het zonlicht en het beetje zuurstof wat er dan bij het bier komt zorgt voor die verandering. Ook de kleur van het glas heeft invloed, daarom zitten die bewaarbieren eigenlijk altijd in bruine glazen flessen.
Deze verschillen van glas en blik zorgen er dus wel voor dat bieren die in blik worden afgevuld langer de beoogde smaak behouden dan bieren in flessen. De veranderingen die na verloop van tijd opspelen zijn dan weer wel minder goed te voorspellen en controleren.
Bieren waarvan de smaakverandering door vrijwel iedereen als positief wordt ervaren noemen we bewaarbieren. In die categorie is de Grand Prestige van Hertog Jan een van de bekendste. Wanneer je die een aantal jaar laat liggen, verandert de smaak enorm. Een verandering die vrijwel iedereen als zeer positief ervaart. Op deze bieren staat dan ook geen THT-datum, maar wel het jaar waarin het bier op de fles is gegaan.
Ook staat er een batchnummer op. Dat kun je weer op de site van Hertog Jan doorgeven, waardoor je het bier in de digitale rijpingskelder legt en zo kunt bijhouden hoe de smaak verandert.
Verschillende stijlen
Naast dit bekende bewaarbier loont het in veel gevallen ook om andere donkere bieren eerst voor een langere tijd te laten liggen. Dat gaat dan eigenlijk altijd om donkere bieren (zonder smaak- en kleurstoffen), zoals een Straffe Hendrik Quadrupel en de Chimay Bleue.
Ook klassieke Geuzen en verschillende fruitbieren zijn erg fijn om wat langer in de kelder te laten liggen. Daarnaast staat het trappistenbier Orval ook bekend om de smaakverandering (en het veranderende alcoholpercentage) die toetreedt nadat je de fles een tijd hebt laten liggen. De meeste bewaarbieren stijgen zelfs in waarde als je ze lang laat liggen, je zou er dus zelfs in kunnen investeren!
Op vrijwel alle bewaarbieren staat wel een houdbaarheidsdatum afgedrukt, maar als je het een aantal jaar langer laat liggen neemt de verandering alleen maar meer toe. Vaak is het dan wel zo dat je hem ook weer niet te lang moet laten liggen, want op een gegeven moment gaat de veranderde smaak eigenlijk altijd de verkeerde kant op.
Korting bij Mr. Hop
De bieren waar we bij Mr. Hop korting op geven staan niet bekend om het feit dat ze per se beter worden naarmate ze langer bewaard worden. Dan gaat het bijvoorbeeld over IPA’s. Zoals eerder gezegd hebben brouwers het liefst dat deze zo vers mogelijk gedronken worden. De ervaring leert ons dan wel weer dat die bieren een half jaar tot een jaar na de houdbaarheidsdatum nog prima te drinken zijn! De kwaliteit is dan misschien niet zoals de brouwer bedoeld heeft, het kan zomaar dat jij die veranderde smaak lekkerder vindt dan de verse variant.
Wanneer de smaakverandering wel negatieve gevolgen heeft, is het gelukkig zelden het geval dat het bier dan direct een enkeltje gootsteen zou moeten krijgen. Schrijf een bier dat zijn gegeven houdbaarheid heeft overschreden dan ook nooit op voorhand af.
Kijk, ruik en proef en het zou zomaar kunnen dat je positief verrast wordt door bieren die ‘niet meer goed’ zijn!
1. Is bier na de THT-datum nog veilig om te drinken?
Ja, bier is in de meeste gevallen nog veilig om te drinken na de “Tenminste Houdbaar Tot”-datum. THT is geen vervaldatum zoals bij verse producten, maar een kwaliteitsindicatie. Het bier kan wat smaak verliezen, maar is meestal niet schadelijk voor je gezondheid.
2. Wat is het verschil tussen THT-datum en botteldatum?
De THT-datum geeft aan tot wanneer het bier volgens de brouwer de beste smaak heeft. De botteldatum is de datum waarop het bier is afgevuld. Sommige speciaalbieren hebben zelfs helemaal geen THT omdat ze met de jaren juist beter worden (zoals barrel-aged bieren).
3. Hoe weet ik of bier over datum nog goed smaakt?
Gebruik je zintuigen:
Kijk of het bier helder is (bij niet-troebele stijlen),
Ruik of er geen zure of muffe geuren zijn,
Proef voorzichtig. Is het vlak, muffig of zuur bij een stijl die dat niet hoort te zijn? Dan is het mogelijk minder lekker geworden, en kun je er wellicht beter van afzien.
4. Welke biersoorten zijn gevoeliger voor veroudering?
Lichte, hoppige bieren (zoals IPA’s) verliezen relatief snel hun aroma’s en frisheid. Donkere, sterke bieren (zoals stouts, barleywines of quadrupels) zijn juist beter bestand tegen tijd, sommige rijpen zelfs prachtig.
5. Hoe lang kun je bier bewaren na de houdbaarheidsdatum?
Dat hangt af van de biersoort en de bewaarcondities. Een IPA kan enkele maanden na de THT nog prima zijn, terwijl een sterke tripel of quadrupel na jaren nog uitstekend smaakt. Bewaar bier koel, donker en rechtop voor het beste resultaat.
6. Kan je ziek worden van over-de-datum bier?
In principe niet. Bier bevat alcohol, een lage pH en vaak hop, allemaal natuurlijke conserveringsmiddelen. Slechts in uitzonderlijke gevallen (zoals slecht afgesloten flessen) kan er besmetting optreden, maar dat proef en ruik je vrijwel altijd meteen.
